Na zdrowie24

Mechanizm rozwoju aklimatyzacji jest daleki jeszcze od poznania i wytłumaczenia. Można jedynie opisać jedno z jego ogniw dla zilustro­wania, jak głębokie zmiany zachodzą w ustroju podczas długotrwałej adaptacji do gorącego otoczenia.Wspomniano już, że pierwsze ekspozycje ustroju na wysoką tempera­turę powodują przemieszczenie znacznych ilości krwi do skóry z trzew- nego obszaru naczyniowego, co wywołuje zmniejszenie przepływu krwi przez nerki. W tętniczkach doprowadzających krew do kłębków ner­kowych znajduje się tzw. aparat przykłębkowy,…

Aldosteron powoduje zatrzymywanie przez nerki sodu, którego utrata w moczu gwałtownie się zmniejsza. Sód jest aktywnym osmo- tycznie składnikiem płynu pozakomórkowego i zwiększenie^ się jego ilości w ustroju powoduje zatrzymywanie odpowiednich ilości wody. Zwiększa się zatem ogólna ilość wody w ustroju, w tym ilość wody w osoczu krwi, co zapoczątkowuje proces zwiększania się objętości krwi, którego znaczenie w adaptacji do gorąca opisano już wyżej.Choć dzięki aklimatyzacji zmniejsza się zagrożenie zdrowia i…

Dziwne może się wydać zaliczenie niskiej temperatury otoczenia (ewentualnie skojarzonej z dużą wilgotnością i ruchem po­wietrza) do krańcowych warunków życia w odniesieniu do człowieka współczesnego, człowieka wieku klimatyzowanych pomieszczeń mieszkal­nych i zakładów pracy, materiałów ubraniowych zmniejszających do minimum utratę ciepła, czy nawet — w razie potrzeby — korzystającego z ubrań ochronnych, zaopatrzonych w specjalne systemy ogrzewcze itd. Bez wątpienia najlepszym, a jeżeli człowiek musi dłużej pozostawać w zimnym otoczeniu —…

Trzeba jednak od razu podkreślić: izo­lacja technologiczna (mieszkanie, ubiór), choć niezbędna do ochrony człowieka przed uszkodzeniem ustroju przez niską temperaturę oto­czenia, często okazuje się niewystarczająca. Niezbędny jest również pewien stopień odporności biologicznej, którą łatwo utracić, żyjąc stale w warunkach komfortu cieplnego, można jednak zwiększyć przez wielo­krotną konfrontację ustroju ze środowiskiem o niskiej temperaturze; brak jej może stać się przyczyną ciężkich uszkodzeń organizmu, nawet w wyniku krótkotrwałego wpływu zimnego otoczenia. Można tu…

Kilkanaście minut działania zimna wystarczyło, by spowodować odmrożenie obu nóg, wymagające przeszło miesięcznego leczenia szpitalnego. W tej samej miejscowości zakładano w tym dniu instalacje elektryczne. Zajęci przy tym robotnicy wykonywali część czynności manipulacyjnych bez rękawic, żaden je­dnak nie uległ odmrożeniu. Dzięki częstemu narażeniu na działanie zim­na byli zahartowani.Jeszcze ważniejszy jest inny aspekt zagadnienia. Mimo że człowiek wywodzi się z rejonów subtropikalnych, znaczna część ludzkości za­mieszkuje tereny, które w stosunku do…

Przeżycie w tak cięż­kich warunkach termicznych jest możliwe tylko przy zastosowaniu od­powiedniej odzieży, pomieszczeń i systemów ogrzewania, co w gruncie rzeczy stanowi przedłużenie działania fizjologicznych mechanizmów termoregulacji. Ten sposób adaptacji do życia w warunkach krańcowych jest skuteczny jedynie wówczas, gdy pozostaje w zgodzie z działaniem fizjologicznych mechanizmów obrony ustroju przed zimnem. Jeśli znajo­mość tych mechanizmów jest niedostateczna, sięganie do możliwości stwarzanych przez współczesną technikę może przynieść więcej szkody niż pożytku. Dla…

Samo stosowanie odzieży chroniącej przed bardzo niską temperaturą środowiska może wyłaniać kłopotliwe problemy. Im lepszym izolatorem termicznym jest odzież, tym łatwiej oczywiście utrzymać pod nią mikro­klimat w granicach komfortu cieplnego, nawet przy temperaturze oto­czenia sięgającej —40 czy —70°C. Powstaje jednak pytanie, jak usuwać nadmiar ciepła wytwarzanego w ustroju podczas wysiłków fizycznych wykonywanych w takiej odzieży. Realność tego rodzaju pytań może ilustrować opisany niedawno przypadek śmierci żołnierza kanadyjskiego, który w obawie…

Wysunąć trzeba wreszcie pytanie, w jakiej mierze powyższe przy­kłady, ilustrujące znaczenie zimna jako elementu warunków krańco­wych w życiu współczesnego człowieka, można odnieść do warunków klimatycznych Polski. Na zagadnienie to można spojrzeć z dwóch punktów widzenia. Po pierwsze, z wyjątkiem krótkiego okresu lata, temperatura otoczenia (na otwartej przestrzeni) jest u nas znacznie niższa od średniej temperatury skóry (około 32°C). Znaczy to, że za­chowanie stałej temperatury wewnętrznej ciała w takim otoczeniu jest…

Po drugie, w wielu gałęziach pracy zawodowej nieuniknione jest nara­żenie ustroju lub — częściej — kończyn na niską lub nawet bardzo niską temperaturę otoczenia. Niektóre procesy technologiczne wymaga­ją np. wykonywania precyzyjnych czynności manipulacyjnych w tem­peraturze bliskiej —70°C; oczywiste jest narażenie na zimno pracow­ników chłodni; wiele prac terenowych prowadzi się w ciągu kilku miesięcy w roku w temperaturze nie przekraczającej —5 czy —7° C lub nawet niższej, przy czym charakter pracy…

Zimno pozostaje zatem elementem warunków krańcowych także dla współczesnego człowieka. Dla ochrony przed nim trzeba sięgać do środków współczesnej techniki, które pozwalają na tworzenie mikrokli­matu dobrze znoszonego przez organizm nawet w warunkach mrozów arktycznych. Nie uwalnia nas to jednak od badania i uczenia się, jak wykorzystywać własne, fizjologiczne mechanizmy ochrony przed obni­żeniem temperatury wewnętrznej ciała lub uszkodzeniem przez zimno tkanek powierzchownych (odmrożenia). Poznanie i wykorzystanie tych mechanizmów stanowi warunek przystosowania…

Jak wspomniano już wyżej, ekspozycja człowieka na działanie niskiej temperatury środowiska wyzwala ze strony jego ustroju reakcje, które zmniejszają utratę ciepła do otoczenia i zwiększają ilość ciepła powsta­jącego w organizmie. Pierwszą reakcją na działanie niskiej temperatury otoczenia jest skurcz naczyń krwionośnych skóry i podskórnej tkanki tłuszczowej. Zmniejszenie przepływu krwi przez te tkanki ogranicza ilość ciepła dostarczanego przez krew do powierzchownych warstw ciała oraz zmniejsza ich przewodnictwo cieplne. W efekcie ulega obni­żeniu…

Im większa panuje różnica temperatur między tkankami głębokimi i powierzchownymi, tym opisany przepływ ciepła jest większy. Fakt ten niekiedy staje się przyczyną pozornie paradoksalnego zjawiska. Roz­poczęcie wysiłku fizycznego (pływanie) przez człowieka zanurzonego w chłodnej wodzie może spowodować obniżenie temperatury wewnętrznej ciała w stosunku do jej poziomu w spoczynku, mimo iż podczas pływa­nia wzrasta ilość ciepła powstającego w ustroju. Ciepło wytwarzane podczas skurczów mięśni gromadzi się początkowo w ustroju, powodu­jąc podwyższenie…

Szcze­gólnie niskie przewodnictwo cieplne ma tkanka tłuszczowa, ale tylko wówczas, gdy przepływ przez nią krwi jest mały. Gdy naczynia krwio­nośne zaopatrujące tę tkankę są rozszerzone, jej przewodnictwo cieplne wybitnie wzrasta — znaczną część każdej jednostki masy tej tkanki sta­nowi wówczas krew, którą cechuje wysokie przewodnictwo cieplne. W otoczeniu o wysokiej temperaturze podskórna tkanka tłuszczowa traci więc w dużym stopniu swoje właściwości izolacyjne i niewiele przeszkadza w usuwaniu z ustroju nadmiaru…

Skurcz naczyń krwionośnych skóry ułatwia ochronę przed utratą ciep­ła przez ustrój w jeszcze inny sposób. Głębokie tętnice zaopatrujące kończyny w krew biegną w nich w otoczeniu dwu bardzo blisko poło­żonych żył. W otoczeniu o neutralnej temperaturze znaczna część, a w gorącym otoczeniu nawet większa część krwi płynącej do kończyny kie­rowana jest poprzez odgałęzienia tych tętnic do naczyń powierzchow­nych skóry. W chłodnym lub zimnym otoczeniu naczynia krwionośne skóry kurczą się i…