Na zdrowie24

Wpływ ten zwiększa się, gdy wzrasta częstotliwość wyładowań impulsów z komórek ośrodka zachowania ciepła przy podwyższeniu temperatury wewnętrznej, i ma­leje, gdy wraz z obniżeniem się temperatury wewnętrznej zmniejsza się aktywność komórek ośrodka zachowania ciepła. Reakcje zmniejszające utratę ciepła przez ustrój i zwiększające wytwarzanie ciepła wyzwalane są dopiero wówczas, gdy impulsy z nerwowych zakończeń czuciowych w skórze, wrażliwych na zimno, zastaną tylną część podwzgórza (ośro­dek zachowania ciepła) uwolnioną — choćby częściowo —…

Opisane współdziałanie obu części ośrodka termoregulacji jest bardzo istotne dla ustroju. Gdy wzrasta temperatura wewnętrzna ustroju, nie tylko uruchamiane są reakcje zwiększające utratę ciepła, ale jednocześ­nie tłumione są reakcje związane z wytwarzaniem ciepła, nawet wów­czas, gdy temperatura otoczenia — i temperatura skóry — jest niska. Zapobiega to przegrzaniu ustroju np. podczas intensywnej pracy fizycz­nej w zimnym otoczeniu itp.W skórze znajdują się, poza termoreceptorami wrażliwymi na zimno, także czuciowe zakończenia nerwowe,…

Należy dodać, że infor­macje o zmianach temperatury otoczenia lub temperatury wewnętrznej osiągają także części ośrodkowego układu nerwowego, kierujące za­chowaniem się ustroju, i wywołują odpowiednie reakcje, np. poszuki­wanie cienia, skłonność do ograniczenia aktywności ruchowej w go­rącym środowisku i in. Zarysowany wyżej schemat działania mechanizmu termoregulacji in­formuje tylko o jego najbardziej zasadniczych ogniwach, w sposób nie­zbędny do zrozumienia fizjologicznego podłoża stosunku: człowiek—wa­runki termiczne środowiska.Około jednej do dwu piątych całej powierzchni Ziemi zajmują pu­stynie.…

W coraz bardziej zaludnionym świecie snuje się też odległe projekty nawodnienia i zaludnienia niektórych pustyń. Mimo iż czło­wiek może wegetować w klimacie pustynnym tylko wówczas, gdy za­pewni sobie dzięki umiejętnościom technicznym stałe zaopatrzenie w wo­dę, o przeżyciu współdecydują także możliwości fizjologicznej adaptacji jego ustroju do gorącego środowiska. Prawie czwarta część ludności świata zamieszkuje jeszcze w naszych czasach rejony tropikalne. O prze­życiu ludzi w niezwykle trudnych warunkach gorącego, wilgotnego kli­matu tych…

Warto dodać, że wykorzystanie tych rejonów jako terenów uprawnych jest jedną z nadziei ekonomistów planujących wyżywienie ludności przyszłego’ świata. Głęboko błędne byłoby jednak mniemanie, że gorąco jako element krańcowych warunków życia dotyczy tylko, lub głównie, mieszkańców rejonów pustynnych, lasów tropikalnych i buszu.Wspominaliśmy już wcześniej, iż rozwój nowych technologii często narzuca człowiekowi konieczność pracy w drastycznych warunkach ter­micznych środowiska. Trzeba dodać, że stress cieplny może występować i w otoczeniu o umiarkowanie wysokiej…

Wzrost temperatury otoczenia wywołuje ze strony organizmu czło­wieka reakcje, które chronią go przed podwyższeniem temperatury wewnętrznej ciała lub zmniejszają tempo jej wzrostu. Jeżeli tempera­tura otoczenia podnosi się, ale nie przekracza jeszcze 30—32°C, tzn. średniej temperatury skóry, ustrój reaguje przede wszystkim rozszerze­niem naczyń krwionośnych skóry. Jak pamiętamy z informacji podanych poprzednio, efektem takiej reakcji jest wzrost temperatury powierzchni ciała i zwiększenie utraty ciepła na drodze przewodzenia, konwekcji i promieniowania. Zachowanie stałej…

Sytuacja staje się trudniejsza, gdy temperatura otoczenia przekro­czy trzydzieści kilka stopni, tzn. najwyższą wartość, do jakiej może podnieść temperaturę skóry zwiększony przepływ krwi. W takiej sy­tuacji, niezależnie od rozszerzania naczyń krwionośnych w skórze i wzrostu jej temperatury, ustrój na drodze przewodzenia i konwekcji, a zwykle i promieniowania, nie oddaje już ciepła, lecz przeciwnie — pobiera je.Parowanie potu staje się wówczas jedynym sposobem usu­wania całego nadmiaru ciepła, które — gromadząc się…

Pot pokrywający ciało i spadający kroplami na ziemię nie tylko nie odgrywa „pozytywnej” roli fizjologicznej, ale przeciwnie — jego utrata przy­czynia się do zmniejszenia ilości wody w ustroju, co powoduje zabu­rzenia czynności organizmu, a gdy przybiera większe rozmiary — staje się nawet groźne dla życia. Zagadnienie to będzie jeszcze omówione szerzej. Eliminacja nadmiaru ciepła z ustroju dzięki parowaniu potu jest bardzo skuteczna. Wyparowanie 1 g potu zabiera ustrojowi 0,58 kcal ciepła.…

Oczywiście, tak ogromne wydzielanie potu mogło utrzy­mywać się tylko przez krótki czas. Warto w tym miejscu przypomnieć, że cala ilość krwi krążącej w organizmie wynosi u człowieka 4—5 1, i dodać, że bezpośrednim źródłem wody do wytwarzania potu przez gruczoły potowe jest płyn pozakomórkowy, a w nim — osocze krwi. Nie należy sądzić, że z tak intensywnym wydzielaniem potu można się spotkać tylko w krajach tropikalnych. Autor i współpracownicy obserwowali np.…

Przed prawie 200 laty, w 1775 r., dr Charles Blagden, ówczesny se­kretarz Towarzystwa Królewskiego w Londynie, przeprowadził doświad­czenie stanowiące doskonałą ilustrację skuteczności omawianego mecha­nizmu doraźnej adaptacji ustroju człowieka do wysokiej temperatury otoczenia. Przebywał on bez szkody dla zdrowia przez 45 minut w po­mieszczeniu o temperaturze 126°C wraz z psem, którego trzymał w ko­szyku (dla ochrony przed oparzeniem łap przez gorącą podłogę). Surowy stek, który wziął ze sobą, upiekł się w…

Jak więc widzimy, jedyny sposób zapobiegnięcia przegrzaniu i śmierci wskutek pobytu w gorącym otoczeniu stanowi wydzielanie potu. Jeżeli jednak jest ono niedostateczne albo jeżeli tempo jego parowania jest ograniczone przez wysoką wilgotność powietrza, ciepło gromadzi się w ustroju i jego temperatura wewnętrzna wzrasta.Ten tak sprawnie zapobiegający naruszeniu równowagi bilansu cieplnego mechanizm obciąża jednak swym działaniem ustrój i wy­wołuje szereg pobocznych następstw, niekorzystnych, a niekiedy wręcz groźnych dla życia.Samo rozszerzenie naczyń…

Człowiek czuje się wówczas osłabiony, pojawia się skłonność do występowania zapaści przy pozostawaniu przez pewien czas w pozycji wyprostnej, w której istnieje tendencja do gromadzenia się krwi w dolnych częściach ciała i zmniejszania się jej dopływu do serca. Skojarzenie tych dwu czynników — „zatrzymania” pewnej ilości krwi w skórze i gromadzenia się jej w dolnych częściach ciała — stanowi główną przyczynę zasłabnięć i omdleń, licznych w pierwszych dniach fali upałów,…

Wydzielanie potu powoduje utratę przez organizm przede wszyst­kim wody i soli mineralnych (zwłaszcza chlorku sodu). Gdy straty te sięgają większych rozmiarów, zagrażają prawidłowemu funkcjonowaniu organizmu człowieka, zmniejszają jego zdolność do pracy, a nawet mogą się stać przyczyną śmierci.Trzeba z naciskiem podkreślić, że deficyt wody w organizmie (od­wodnienie) może wystąpić podczas pracy w gorącym środowisku mimo całkiem swobodnego dostępu do wody. Mechanizm pragnienia u czło­wieka przebywającego, a zwłaszcza pracującego w gorącym…

Natural­nie trudności z zaopatrzeniem w wodę lub jedynie z dostępem do niej (np. konieczność chodzenia do pojemników z płynem do picia do innej hali fabrycznej) sprzyjają pogłębianiu . Odwodnienie ustroju upośledza — jak wspomniano — jego funkcje. W wyniku utraty potu zmniejsza się objętość całego płynu pozakomór- kowego — owego środowiska wewnętrznego ustroju, o którym była już mowa. Ponieważ stężenie soli w pocie jest zawsze niższe niż w pły­nie pozakomórkowym, z…